Al vanaf de zeventiende eeuw werden er pogingen ondernomen om de rivier de Grift tussen Apeldoorn en Hattem bevaarbaar te maken. Het bleef bij pogingen. Eerst op initiatief van koning Willem I kwam er een definitieve waterweg tussen Apeldoorn en Hattem. Bij de aanleg deden zich drie problemen voor: de rechten van de watermolens aan de Grift, de overbrugging van het hoogte verschil en de watervoorziening van het kanaal.

De eerste spade werd in 1825 in de grond gezet en in 1829 was het kanaal met een diepte van 1.40 meter klaar. Alle sluizen en bruggen waren van hout, hetgeen veel onderhoud vergde. Men slaagde er in middels meerdere sluizen het hoogte verschil van 12 meter te overbruggen. Na de opening werd er druk gebruik gemaakt van het kanaal. Zelfs beurtvaarten van Apeldoom naar Zwolle en Amsterdam maakten er gebruik van. De watervoorziening van het kanaal geschiedde vanuit bestaande en nieuw gegraven sprengen. Voor Nederland uniek.

Om ook Apeldoorn naar het zuiden met de IJssel te verbinden werd in 1858 begonnen met de aanleg van het kanaal naar Dieren. Om in Dieren in de IJssel te komen was de bouw van een drietraps sluis nodig. Begin van de twintigste eeuw werd er vanuit de IJssel water gepompt om het peil in het kanaal hoog genoeg te houden.

Uiteindelijk werd de breedte van gehele kanaal op 12 meter en de diepte op 2.10 meter gebracht. De bruggen en sluizen werden in de loop der tijd vernieuwd.

Een bijzonderheid: de bruggen over het kanaal werden twee keer opgeblazen. In 1940 werden ze bij de inval van de Duitsers door het Nederlandse leger vernield en in 1945 door het Duitse leger toen dit zich voor de geallieerden uit de streek moest terugtrekken.

Op 1 mei 1962 werd het gedeelte van het kanaal Apeldoorn-Hattem voor de scheepvaart gesloten. De sluis in Dieren was nog in 1957 vernieuwd, maar de sluiting van het gedeelte Apeldoorn-Dieren was ook onafwendbaar. In 1972 was het zo ver.

In 1998 werd de stichting Apeldoorns Kanaal opgericht. Deze streefde naar het herstellen van de bevaarbaarheid van het gehele kanaal. Argumenten daarvoor waren: behoud van het maritieme erfgoed; het ontlasten van de IJssel van recreatievaart; het verminderen van de toeristische druk op de centrale Veluwe; het bevorderen van de diversiteit van het Veluws toerisme. Er werden vele plannen ontwikkeld, haalbaarheidsstudies gedaan en enquêtes gehouden, een samenwerkingsovereenkomst, de Veluwekroon van 12 juli 2012, tussen meerdere gemeenten getekend, doch alle inspanningen ten spijt werd er weinig vooruitgang geboekt in het streven

naar de heropening van het kanaal van Dieren naar Hattem. In 2017 viel eigenlijk de definitieve beslissing: geen scheepvaart meer op deze koninklijke waterweg.