Ze kregen de opdracht van de commissaris van de Koning om een onderzoek uit te voeren naar de bestuurlijke verhoudingen binnen het gemeentehuis van de gemeente Voorst. Ze spraken met alle lagen binnen de organisatie en maandagavond 9 december jl. presenteerden zij het rapport door de hoofdlijnen te vermelden. Voor insiders niet verrassend omdat sommige zaken al lang waren geconstateerd en van andere punten het vermoeden werd bevestigd.

Het was geen ‘recherche onderzoek’ aldus Fred de Graaf en zo werd het ook niet gepresenteerd. Evenmin was het de bedoeling om bestuurders de les te lezen, werd niet op persoonlijke titel geschreven maar wel ‘wie de schoen past’. En dat alles, omdat het al langere tijd rommelt binnen het gemeentehuis en de organisatie eens flink onder de loep moest worden genomen.

Bestuurderskramp
Deze dateert al van vóór de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 aldus de commissie. Dat is goed om te weten, want te vaak, teveel en té lang werd gewezen naar de huidige organisatie van college en gemeenteraad. De commissie memoreerde aan de verhoudingen binnen de gemeenteraad, waarbij GemeenteBelangen tijdens de laatste verkiezingen als coalitiepartij van 9 naar 5 zetels ging én in de oppositie terecht kwam.

Sterker nog, de voormalige oppositiepartijen vormden vanaf de laatste verkiezingen de coalitie. De commissie refereerde aan het coalitieakkoord ‘Samen Beter’. “Wij hebben de indruk dat Samen Beter niet de bedoeling is geweest, maar Wij kunnen beter” aldus de commissie. Er ontstond al vrij snel een scherpe scheiding in de gemeenteraad tussen coalitie en oppositie.

Nieuwkomers en een verdeelde gemeenteraad
“Als gevolg van allerlei omstandigheden is er een verdeelde gemeenteraad en een college met nieuwkomers” vertelt Fred de Graaf. Zeker, die verdeling in de raad kon iedere burger constateren wanneer een raadsvergadering werd gevolgd. Vaker dan eens bleek er niets veranderd aan ‘de werkwijze’ van de raad. Waar vóór de laatste verkiezingen GemeenteBelangen met D66 10 van de 19 stemmen vergaarden, was er nu een ‘oppermacht’ van 12 stemmen tegenover 7 door de coalitie van CDA, PvdA-GroenLinks, VoortvArendVoorst en VVD-Liberaal2000.

Hoewel de coalitie inmiddels al lang niet meer zo vaak uit één mond praat, getuige de laatste discussies omtrent de vluchtelingenproblematiek in samenhang met het gewraakte stappenplan. Ging de coalitie een jaar geleden unaniem akkoord met het plan, is inmiddels de helft van de coalitie tégen datzelfde stappenplan.

Burgemeester en wethouders
Nieuwkomers dus in het college, allemaal! Burgemeester Jorritsma-Verkade en in aanvang na de verkiezingen geflankeerd door de nieuwe wethouders Peter Wormskamp, Conny Bieze-van Eck en voormalig gemeenteraadslid Bert Visser. Bieze-van Eck vertrok vrijwel aan het begin, daarvoor kwam Rosmarijn Boender in de plaats. En in het voorjaar van 2024 vertrok Bert Visser, waarna Henk van Zeijts vanuit Lochem de IJssel is overgestoken om het college te versterken.

Daarbij heeft ook de langere afwezigheid van de burgemeester, door toedoen van een ongeval, impact gehad op de organisatie. Weliswaar was waarnemend burgemeester Jan Willem Wiggers een krachtige persoonlijkheid die flink wat mensen (weer) op de juiste plek zette en een strakke koers hanteerde, het was niet zijn taak om zorg te dragen voor politieke omwentelingen of veranderingen van bestuurlijke routes.

Partijpolitiek
Het algemeen belang van de gemeenteraad stond soms op de achtergrond en er was vaker sprake van partijpolitiek. “Coalitie en oppositie zijn uitvergroot’ aldus de commissie. De politieke fracties zijn hier en daar uitgeschoten, gingen een eigen koers varen en daarmee dreigde het bestuur te gaan zwalken.

“De onderlinge verhoudingen en bejegeningen waren niet altijd respectvol en dat is heel lastig, zeker wanneer er meer op de man dan op de bal wordt gespeeld.” Voorts geeft de commissie aan dat dit leidt tot verstoorde verhoudingen en situaties waarin niet met maar over elkaar wordt gesproken. En dat er mensen met rugzakjes rondlopen als ook met het advies dat die worden geleegd. “Allerlei oordelen, vooroordelen, gevormde meningen over mede bestuursleden, waar en onwaarheden”. Schoon schip maken, dat is het dringende advies van de commissie.

Bedrijfsvoering is géén politiek
Alle bestuurslagen kwamen onder de loep, dus er is ook scherp gekeken naar het gemeentehuis als bedrijf, als werkgever. Bedrijfsvoering moet geen politiek worden, aldus de commissie. Nu dat vaker dan eens wel het geval was, ontstonden er problemen. Er werd invloed van buitenaf aangewend. Al langere tijd is er ook sprake van een anti ambtenaren houding vanuit de gemeenteraad, die teruggaat naar zelfs de vorige raadsperiode.

“Je moet kunnen rekenen op de deskundigheid en betrouwbaarheid van ambtenaren, maar omgekeerd moeten ambtenaren kunnen rekenen op politieke keuzes” aldus de commissie. Ook de burgemeester wordt aangesproken op haar rol en functie. Samengevat komt het erop neer, dat zij veel meer de leiding moet nemen, het heft in handen op de momenten dat het van haar wordt verwacht en/of haar taak is.

De leiding tijdens de vergaderingen, waar ‘rebellie’ door raadsleden of wethouders de kop mag worden ingedrukt of, met een knipoog van Fred de Graaf, de kNop indrukken. “Die derde knop bij de microfoon is er niet voor niets.” Maar ook rondom het zoeken naar een nieuwe griffier had de burgemeester – achteraf bezien – in een veel eerder stadium haar belangrijke rol moeten pakken.

En wat nu …?
Zoals bij aanvang al aangehaald: niet verrassend en zéker voor insiders heel herkenbaar wat de commissie heeft opgesomd en aanbevolen. Maar wanneer dit al zo duidelijk was, waarom heeft het tot nu toe nog niet tot veranderingen geleid? En gaan die er nu wel komen? Is het ‘vreemde ogen dwingen’ een aanjager voor ingrijpende maatregelen? En stel dat de kennis er is, gaat de wil er ook bij alle betrokkenen komen? En als het (straks) niet gaat? Wie bepaalt dat en wat is dan de volgende stap?

Volgende week bespreekt de commissie het rapport met diverse geledingen binnen het gemeentehuis. Het volledige rapport wordt ook extern openbaar gemaakt en is dus voor iedereen beschikbaar, zo werd aan het einde van de avond aan ons toegezegd.