Ze begint haar werk als predikant in Friesland, waar vier kleinere dorpen noodgedwongen samen moesten gaan om in stand te blijven. Vervolgens brengt ze achttien jaren door in Drenthe, om via Raalte in de gemeente Voorst te belanden. Henriëtte de Graaf is sinds bijna vier maanden predikant voor de fusiegemeente Klarenbeek, Voorst en Wilp. Een stevige maar vooral ook mooie uitdaging welke ze, samen met een grote groep vrijwilligers, maar wat graag aangaat in een maatschappij waar de kerk op zoek is naar een plek in de sterk veranderende samenleving.

Het gebouw in een breder perspectief
We spreken af in de dorpskerk van Wilp, welke een mooi voorbeeld is van veranderingen in de tijd en ‘anders denken’. Het gebouw dat nog steeds als kerk fungeert, heeft inmiddels een multifunctionele inzetbaarheid, zo ook vandaag. Terwijl we koffie drinken in de consistorie, wordt aan de andere kant van de dubbele deur gebouwd aan de inrichting voor een evenement, met statafels en hoge krukken. Op een van de muren een tekst van de Nederlandse astronaut André Kuipers: ‘Mensen die nooit onder water kijken, missen de halve planeet’. Kijken vanuit andere en bredere perspectieven, in Wilp wordt daar volop antwoord op gegeven.

Het beeld en de motivatie
Werken in Friesland, Drenthe, Salland en dan neerstrijken in een fusiegemeenschap waar je flink aan de bak kunt. De vraag ligt voor de hand; welk beeld heb je voor ogen en waar ligt je motivatie? Henriëtte: “De uitdaging om die fusiegemeente verder en door te ontwikkelen, daarin heb ik inmiddels wel wat ervaring. Daarbij, ik kom uit Heerde, geboren in Oene, het platteland is mij bekend.”

Henriëtte vertelt over het wonen in een pastorie, de vaak grote gebouwen die bij de kerk horen. “Na achttien jaar was het wel goed geweest om in een huis van de kerk te wonen met torenhoge energiekosten. We hebben toen in Heerde een huis gekocht, ik reisde van daar naar Drenthe en later naar Salland. Want ik had ook altijd het ideaalbeeld om voor mijn ouder wordende ouders te kunnen zorgen. Mooi om er voor elkaar te zijn en ook mijn broer is teruggekeerd naar z’n roots. Wonen in de gemeente Voorst was geen bespreekbaar issue en daarbij, in welk dorp zou ik dan moeten gaan wonen? Ik kan vanuit mijn huis helemaal via de dijk naar Wilp rijden, hoe mooi is dat?”

Kieren in mensenlevens

We duiken wat meer de diepte in, op zoek naar de mens én de predikant. “Ik zoek altijd wel naar kieren in mensenlevens waar ik iets van God probeer te ontdekken” aldus Henriëtte. “En ik denk dat de kerk daarbij kan helpen. De kerk kan betekenis geven aan mensen en de dingen die er gebeuren, aandacht geven aan de mensen maar ook de rituelen die er zijn, bijvoorbeeld bij geboorte of doop. We zijn niet zomaar op deze wereld. We zijn een Godswonder en we zijn een geliefd kind van God. Het is mooi om dat met de doop tot uitdrukking te brengen. Dat God ‘ja’ en ‘welkom’ zegt tegen jouw leven op aarde.”

‘There is a crack in everything …’

De kieren in mensenlevens, ik mis een stukje beeld om het te verduidelijken. Henriëtte: “Dat zijn de barsten in de mens waardoor toch het licht komt schijnen. ‘There is a crack in everything, that’s how the light gets in’, een uitspraak van Leonard Cohen. We gaan allemaal op onze eigen manier een beetje gebutst door het leven en dan toch daar iets in zoeken van God. Dat kan ook de aandacht van een ander voor jou zijn. Maar je kunt het ook hebben over levensvragen, over zingeving. Dat kan gewoon allemaal in de kerk!”

De woorden raken me en automatisch graaf ik in mijn eigen verleden, op zoek naar die deuken. “Ik hoop dat de mensen snappen dat ik het niet alleen maar over koetjes of kalfjes wil hebben” aldus Henriëtte. “Wat drijft je? Dat vind ik altijd een mooie vraag. Of ‘waar komt die vraag vandaan?’ Elk mens kent gebrokenheid, bijvoorbeeld een ziekte in je leven. Maar in zo’n situatie kun je de mooiste gesprekken hebben, bijvoorbeeld zien wat echt waardevol is.”

Wat is werkelijk belangrijk

Zonder dat ze het weet, raakt de predikant een van m’n gevoeligste snaren, denkend aan mijn overleden broer. Hij raasde door het leven maar ontdekte de essenties ervan toen hij ziek werd. Henriëtte: “Je kan denken dat het gaat om een dik huis, dikke auto of een relatie waar je mee voor de dag kunt komen. Maar ondertussen kan je maar zo niet gelukkig zijn en dan komt er een moment in je leven dat je dat ziet, wat dán belangrijk is. De kier is dan een gebeurtenis, die heeft iets opengebroken.”

“Je kan zeggen; lijmen, dicht ermee. Nee, laat het open, laat het eruit en je ziet dat er liefde heeft geschenen of nog schijnt.” En in één adem komen we bij een ander mooi voorbeeld van geschondenheid, het Bijbelverhaal van Pasen. “Als Jezus is opgestaan presenteert hij zich aan z’n vrienden. De littekens van het kruis zitten nog in z’n handen. Die geschonden Heer is niet een verrezen lichaam waar niets aan is te zien. Die littekens zijn ook kieren. De opgestane Heer doet zich ook niet anders voor dan die is.”

Je bent onderdeel van de schepping
We voelen nog eens aan de kachel die tussen ons in staat. Het is bikkelen in dit gebouw waar de stookkosten enorm kunnen zijn. Een punt van zorg in het beheer van de kerk en de vraag, hoe ga je goed op weg naar besparing en duurzaamheid. Het brengt ons bij een mooie zijweg. “Duurzaamheid vind ik heel mooi, groene theologie ook. Dat jij je ervan bewust bent dat je zelf onderdeel bent van de schepping. We moeten niet heersen maar beheren. Ik ben me altijd heel erg bewust dat iemand niet los op de wereld is geworpen, je hebt voorouders gehad, dat heeft mede bepaald wie je bent en hoe je in de wereld staat. Eigen verantwoordelijkheid en keuzes is ten dele waar. Er zijn altijd dingen die meespelen. Dat heb ik zelf ook, ik merk dat ik een boerendochter ben.”

Die boerendochter die nu aan het kerkelijk roer staat in drie dorpskernen van een plattelandsgemeente. De boeren, mede gezichtsbepalend in onze lokale samenleving met een geheel andere blik vanuit het land. Henriëtte: “Ondertussen zie ik ook wel hoe ontzettend lastig het is hoe anderen naar boeren kunnen kijken, terwijl dat niet terecht is. Niet alle boeren putten de aarde uit, dat geloof ik niet. Ik ken genoeg boeren die de aarde met liefde bewerken en verstandige keuzes maken. Die verharding jegens boeren, dat doet wat met me. Ik heb zelf zo’n herkomst, ik heb gezien hoe je leeft met de seizoenen, het land bewerken, voor je dieren zorgen. Ook ik heb dus een eigen context.”

Leven we nog met elkaar?
We bespreken de boodschappen vanuit de media aangaande de boeren, hoe worden mensen geïnformeerd en wat is waarheid? Hoe kan een groep mensen in Den Haag beslissen over een wereld die ze niet eens van dichtbij kent? “Ik haak in op de polarisatie die ik overal zie. Dat mensen niet met elkaar maar tegenover elkaar staan, dat is zo jammer. Het is ook niet de kerk tegenover de maatschappij maar de kerk ín de maatschappij. Laten we het alsjeblieft samen doen. Dat begint misschien eerst wel met luisteren en stil worden en écht horen en dan pas je mond opentrekken.”

Hoe de problematiek écht doorspeelt bij de boeren in de dorpen binnen de gemeente Voorst is Henriëtte nog niet voldoende bekend. Dat er zaken spelen weet ze uiteraard. Maar ze is er nog te kort om er een gefundeerde mening over te vormen.

De kennismakingen
Henriëtte is nog aan het verkennen. Ze heeft inmiddels negen koffieochtenden gehad, in ieder dorp drie. Mensen werden uitgenodigd om aan te schuiven en mijn vraag is dan ook, met wie ze aan tafel zat. Henriëtte: “Echt heel verschillend wie er komen. Mensen die nieuwsgierig zijn, meelevende kerkmensen maar ook mensen die niet in de kerk komen maar nu wel de kans zien om de nieuwe dominee te zien en te spreken. De opzet van de ochtenden was om kennis te maken met de nieuwe dominee.” In totaal sprak Henriëtte ruim tachtig mensen en daar is ze dik tevreden over. “Het was de eerste aftastging; ik gooi de boel open, kom naar me toe.”

Uit die kennismakingen komen ook weer mooie contacten voort, dat maakt het extra waardevol en een mooi fundament voor de toekomst? “Je kan zomaar mooie verhalen hebben, die liggen op straat! De gesprekken met een kop koffie kunnen tot van alles leiden. Het leven is soms net een film waar je deel vanuit kan maken, dat is heel bijzonder.”

De kracht van vrijwilligers

Momenteel heeft Henriëtte een ambulant predikant naast haar voor twee dagen in de week. Die predikant bezoekt de mensen thuis. De dorpswerkgroepen leveren namen aan van mensen waar sprake is van ziekte of gemis of andere zaken die de mensen bezighouden. Henriëtte wil dat straks weer oppakken als er een team is. “Ik heb in die 3,5e maand ontzettend veel welwillende en hulpvaardige mensen ontmoet die met mij de schouders eronder willen zetten. We zijn ook op zoek naar bemensing, dat is moeilijk maar ik denk in mogelijkheden. Denk aan een kerkraad, bestuur van de kerk, mensen voor commissies, allerlei doelgroepen die allemaal een andere manier van benaderen nodig hebben en ook andere vragen stellen.”

Maar hoe zit het met die bemensing? Gaat dat over de fusiegemeente of per dorp? “We hebben een organisatie in ontwikkeling, maar in ieder dorp zitten werkgroepen vanuit de kerk. Dat zijn de voelsprieten van de dominee. Wat speelt er in het dorp? Hoe koppelen we dat terug? Eens in de zoveel tijd gaan de dorpswerkgroepen bij elkaar komen, dan kunnen we wellicht een plan uitwerken, over bijvoorbeeld hoe we de ouderen in ieder dorp goed kunnen bereiken. Hoe doen we dat met jongeren? Boven die dorpswerkgroepen heb je commissies zoals de commissie jeugd, pastoraat en themadiensten. Zo is het bedacht, maar moet nog verder worden uitgewerkt. Dat kan ik allemaal niet alleen, het is een fusiegemeente voor een team; twee predikanten en een jongerenwerker. Daar zijn we nu eerst weer naar op zoek; een predikant. Hoe gaat diegene mij aanvullen?”

Een blik richting de toekomst

Op mijn vraag hoe de predikant naar de toekomst kijkt, geeft ze aan niet iets voor ogen te hebben. Ze noemt het een permanent balanceren tussen idealisme en realisme. “Ik ben al heel erg blij wanneer we elkaar als drie dorpen vast kunnen houden. Dat we iets uit mogen stralen van liefde, ruimte en barmhartigheid. Liefde is de kern van alles, maar ook met een milde blik naar elkaar en de samenleving kijken, ook buiten de kerk.”

Henriëtte vervolgt: “Hoe ziet de kerk er over vijf jaar uit? Hoe willen we dan kerk zijn? We hebben Corona ook niet kunnen voorzien, er kunnen allerlei ontwikkelingen komen waar je geen invloed op hebt. Maar we hebben een prachtige boodschap. Dat wij aandacht kunnen geven, van betekenis kunnen zijn en rituelen hebben. Dat is wel onze kracht. Hoe breng je de boodschap aan de man? Je wil mensen raken en verleiden, maar we zijn geen communicatie deskundigen. Toch moet je de boodschap wel naar buiten brengen. En vergeet niet dat je werkt met veel vrijwilligers. Het moet ook gezellig en leuk blijven, want iedereen doet het naast het dagelijkse leven.”

‘Ring the bells that still can ring

Forget your perfect offering

There is a crack, a crack in everything

That’s how the light gets in’

Uit: ‘Anthem’ van Leonard Cohen, 1992